Kralj Petar je krunisan nakon Majskog prevrata, u kome su ubijeni kralj Aleksandar i kraljica Draga Obrenović. Bio je veoma voljen u narodu, a važio je za poštenog i dobrog čovjeka blage naravi.
Vrijeme njegove vladavine obilježio je i nastanak prvih demokratskih institucija u Srbiji, jer je kralj Petar bio poznat po svojoj liberalnoj politici i zalaganju za ustavno uređenje zemlje. Preminuo je 16. avgusta 1921. u 77. godini i sahranjen je u svojoj zadužbini na Oplencu.
Iako je život kralja Petra dobro proučen i poznat, ipak postoje neke manje poznate činjenice.
Istorijski zabavnik predstavlja neke od njih.
U mladosti se predstavljao kao Petar Mrkonjić.
Petar Karađorđević je bio Karađorđev unuk i treći sin Perside i kneza Aleksandra Karađorđevića, vladara koji je bio prisiljen da abdicira nakon Svetoandrejske skupštine. Petar je sa porodicom živio u inostranstvu, ali nikada nije obustavio kontakte sa Srbijom.
Godine 1875. radio je na organizovanju i aktivno učestvovao u bosansko-hercegovačkom ustanku pod pseudonimom Petar Mrkonjić, a to je ime koje je koristio i u drugim aktivnostima i prepiskama koje je vodio u to vrijeme.
Kralj Petar je u mladosti tokom egzila i stalnih selidbi porodice po Evropi jedno vrijeme živio u Parizu. Borio se u francuskoj vojsci u Francusko-pruskom ratu. Naime, Petar Mrkonjić se 1870. godine pridružio Legiji stranaca francuske vojske i sa njom učestvovao u brojnim borbama. Odlikovan je spomenicom rata iz 1870. godine. Na srpski je preveo jedno veliko djelo liberalizma.
Budući kralj Srbije se u Parizu bavio fotografijom i slikarstvom, i usavršavao svoje vojničko i političko obrazovanje. Ono mu je otvorilo vidike ideja političkog liberalizma, parlamentarizma i demokratije.
Na srpski je preveo jedno veliko djelo liberalizma
Početkom 1868. godine knežević Petar je u Beču štampao svoj prevod knjige engleskog političara i filozofa Džona Stjuarta Mila “O slobodi” sa svojim predgovorom, koji će kasnije postati njegov politički program.
“U životu pojedinog čoveka, naroda i celog čovečanstva, nema ni jednoga, koje bi toliko važilo, a kamoli važnije bilo od – slobode. Svakome je čoveku od prirode urođeno, da bude slobodan, te da može odgovoriti svome pozivu, ovde na zemlji.
Samo slobodan čovek, ima vlast nad samim sobom, može razviti svoja svojstva, usavršiti vrline, kojima je obdaren, doćI do svesti, kojom će pojmiti, poznati i vršiti svoj zadatak, svoja prava, svoje dužnosti. Samo slobodan čovek, može osnažiti svoju volju, i založiti svu snagu, da unapredi svoju ličnost i da svojom ličnošću, pripomogne unapređenju naroda , kome je po krvi, jeziku, otadžbini, srećI i nesrećI srodan. Iz slobode članova jednoga naroda, niče ukupna sloboda toga naroda.”
— zapisao je u predgovoru ovom delu budućI srpski kralj.
Džon Stjuart Mil smatra se najuticajnijim filozofom 19. vijeka u engleskom govornom području, i generalno, jednim od najuspješnijih branilaca liberalnog pogleda na čovjeka i društvo.
Bio je mason
Pouzdano se zna da je kralj Petar I Karađorđević bio mason i da je bio iniciran tokom svog boravka u Francuskoj pod imenom Petar Mrkonjić.
Kralj koji je živio od svoje plate
Malo je ipak poznato da je ovaj kralj Petar po dolasku na čelo Srbije nakon Majskog prevrata živio samo od plate koju je za svoj rad dobijao od Vlade. Od tog novca podizao je zadužbinu Karađorđevića na Oplencu, a ostalo je zabilježeno i da mu je jednom, kada mu je zafalio novac, ministar u sopstvenoj vladi odbio kredit.
Vozio se volovskim kolima
Poslije veličanstvenih pobjeda na Ceru i Kolubari 1914. i nevjerovatnog otpora koji je Srbija pružila daleko snažnijem neprijatelju, 1915. godine vojska i vlada su ipak bili primorani na povlačenje. Put na kome ih je pratio i najveći dio stanovništva vodio je preko negostoljubive Albanije.
Albanska golgota ostavila je velikog traga na zdravlje ostarjelog kralja. Ipak, Petar Karađorđević je odbio sve savjete od toga da odustane od praćenja svojih vojnika preko albanskih gudura.
Kralj Petar je sa vojskom prešao golgotu na jednim volovskim kolima, a gdje su planine bile neprohodne bio je nošen od svojih vojnika, sve dok nisu stigli do albanske obale na Jadranu.
Jedini vladar koji je digao spomenik običnoj seljanki i njenom sinu
U selu Slovac kod Lajkovca i danas postoji spomenik na kome piše: “Ovaj spomenik podiže Petar Karađorđević, Makreni Spasojević, koja leži ovdje, i njenom sinu Marinku, koji se vječnim snom smiri u gudurama Arbanije”.
Nažalost, na seoskom groblju nema originalnog spomenika koji je bio podignut po naredbi kralja Petra, srušen je od komunista.
Nedavno, međutim, spomenik Makreni obnovilo je Društvo srpskih domaćina dok ga je lokalno sveštenstvo osveštalo.
Namera im je da odaju počast požrtvovanju srpskog naroda, ali i plemenitosti kralja Petra.
Riječ je o jedinstvenom slučaju u svijetu da vladar podigne spomenik običnoj seljanki i njenom sinu.
Kralj Petar je Makrenu sreo tokom povlačenja preko Albanije. Ona je krenula za vojskom kako bi pronašla svog sina jedinca Marinka i dala mu vunene čarape koje je isplela. Ipak, kada je shvatila da neće moći dalje, čarape je dala kralju Petru uz zavjet da pronađe njenog sina.
Kralj Petar svoje obećanje nije zaboravio. Marinka je pronašao, ali umrlog od hladnoće negdje u planinama Albanije. Priča kaže da se do kraja života se nije odvajao od vunenih čarapa majke Makrene, da je na samrti tražio da mu ih obuju i da je u njima umro.
Ova nevjerovatna priča zabilježena je u romanu Milovana Vitezovića “Čarape kralja Petra”.
(B92)
