Praznik, koji je u crkvenom kalendaru upisan crvenim slovom i uvijek se obilježava 21. novembra prema novom kalendaru, spomen je na jednog od anđela koji su se, prema predanju, sa vojskom svih anđela suprotstavili silama zla.
Sveti arhangel Mihailo, simbol borbe protiv zla i sila nebeska koja prihvata duše umrlih mjereći im dobra i zla djela, slika se na ikonama i freskama kao nebeski ratnik u vojničkoj opremi, sa mačem, kopljem i zlim duhom koji, okovan lancima, leži pod njegovim nogama.
Aranđelovdan je jedna od najčešćih krsnih slava kod Srba.
Po crkvenom predanju, anđeo Mihailo je prvi stupio u borbu sa zlim duhom i to ime po crkvenom tumačenju označava “onog koji je kao Bog”. Na grčkom jeziku riječ “arhi” znači glavni, prvi, a “angelos” znači vjesnik, anđeo.
Prvi među arhangelima Arhangel Mihailo na ikoni predstavlja se kao borac – vojvoda, sa mačem ili kopljem u ruci, a narodno vjerovanje smatra da on dolazi i uzima ljudske duše, kad je kome kucnuo čas. Na ikoni se ponekad predstavlja kako je pobijedio Denicu, okovao ga verigama i stao mu nogom za vrat. On se smatra čuvarem vjere pravoslavne i borcem protiv jeresi. Mnoga su narodna vjerovanja ο ovom anđelu. Kažu da on obilazi sve bolesnike i ako stane kod nogu – nije dobro, a ako je kod glave – bolesnik će ozdraviti.
Slavi se u jesen, a po narodnom vjerovanju to je zato što kad su sveci dijelili uloge, Arhangel Mihailo dobio je jesenje i zimsko vrijeme – vrijeme zime i zimskih teškoća. Govori se da u ovo vrijeme Arhangel luta svetom obučen u prosjaka da izgrdi nevjernike i pomogne nevoljnicima.
Jedno narodno vjerovanje kaže da se prema vremenskim uslovima na ovaj dan može odrediti kakva će biti godina. Kaže se: kakvo je vrijeme na Aranđelovdan, tako će biti tokom cijele zime i proleća! Zato, ako ujutru bude vedro, čeka nas godina puna sunca, a ukoliko bude oblačno i tmurno, biće mnogo padavina, i godina bez mnogo sunčanih i lijepih dana. Čim ustanete, pogledajte u nebo, i saznaćete kakva godina je pred nama.
U nekim krajevima Srbije, ovaj anđeo se slavi i kao zaštitnik stočara jer se vjeruje da samo on može otjerati vukove.
Postoji vjerovanje i običaj kod mnogih hrišćana koji slave svetog Mihaila, da pošto ga smatraju živim svetiteljem, ne spremaju žito, što je neopravdano i netačno. Neophodno je pripremiti žito za slavu, jer svi svetitelji i svi umrli živi su pred Bogom.
Da li će Aranđelovdan biti proslavljen uz posnu ili mrsnu trpezu, zavisi od toga na koji dan pada. Ako pada u srijedu ili petak, onda treba da bude posna, a žito je obavezno.
