U završnom poglavlju 25. izvještaja Vlade Republike Srpske Savjetu bezbjednosti UN naglašeno je da u BiH postoji saglasnost u pogledu značaja evropskih integracija, ali da na tom putu i dalje postoje znatne prepreke u smislu prisustva OHR-a, visokog predstavnika i stranih sudija u Ustavnom sudu BiH.
U Izvještaju se podsjeća da su vodeće srpske, bošnjačke i hrvatske stranke saglasne u podršci evrointegracijama BiH.
U Mišljenju Evropske komisije iz 2019. godine o zahtjevu BiH za članstvo u EU, utvrđeno je 14 ključnih prioriteta da bi BiH dobila preporuku za otvaranje pristupnih pregovora.
– Ovi kriterijumi su zahtjevniji od onih koje su dobile druge zemlje u istoj fazi evropskih integracija, međutim, lideri u BiH rade na tome da svi prioriteti budu ostvareni u najkraćem mogućem roku. Nedavno su predstavnici radne grupe vodećih bošnjačkih, srpskih i hrvatskih stranaka rekli da je završeno šest od 14 prioriteta, te da se trenutno u zakonodavnoj proceduri nalaze još tri /zakoni koji se tiču javnih nabavki, Visokog sudskog i tužilačkog savjeta i sprečavanja sukoba interesa/ – navodi se u Izvještaju.
U februaru 2021. godine, predstavnici Parlamentarne skupštine, Parlamenta FBiH, Narodne skupštine Srpske i Skupštine Brčko distrikta usvojili su plan prioriteta za ubrzavanje evropskih integracija BiH.
U istom mjesecu, ministar bezbjednosti na nivou BiH upoznao je specijalnog predstavnika EU Јohana Satlera o instrukcijama kojima se operacionalizuje saradnja EU sa Europolom.
Takođe, u februaru 2021. godine, Savjet ministara usvojio je i Strategiju za kontrolu malokalibarskog i lakog oružja za period 2021-2024 godine i prateći akcioni plan s ciljem povećanja efikasnosti svih subjekata u toj oblasti i unapređenja bezbjednosti u BiH i regionu.
BiH se kreće i ka smanjenju emisija gasova sa efektom staklene bašte u skladu sa međunarodnim inicijativama, a Savjet ministara usvojio je i Okvir za realizaciju Ciljeva održivog razvoja, dokument koji su ranije usvojile vlade Srpske, FBiH i Brčko distrikta.
U Izvještaju se navodi da uprkos činjenici da u BiH postoji saglasnost u pogledu značaja evropskih integracija, na putu BiH ka EU i dalje stoje znatne prepreke.
– Sve dok BiH ima stranog nadzornika – visokog predstavnika – i Ustavni sud sa tri mjesta rezervisana za strance, ostaće protektorat, a ne država punog suvereniteta, kvalifikovana za članstvo u EU, kako su to već konstatovali zvaničnici EU. Dalje prisustvo OHR-a u BiH nespojivo sa suverenitetom BiH, a samim tim i sa evropskim integracijama BiH. Uz to, nastavak djelovanja OHR-a sprečava određene napore EU u BiH – navodi se u završnom poglavlju Izvještaja Vlade Srpske organima UN.
U tom dokumentu se podsjeća da, kao što je EU više puta konstatovala, nastavak djelovanja OHR-a sa samoproklamovanim “bonskim ovlašćenjima” ometa napredak BiH na putu evropskih integracija.
– U februaru, specijalni predstavnik EU u BiH Јohan Satler izjavio je da je prisustvo OHR-a nespojivo sa članstvom BiH u EU, te da BiH mora težiti njegovom postepenom gašenju. Na forumu o evropskim integracijama BiH, Satler je rekao da BiH treba težiti smanjenju prisustva međunarodne zajednice pošto je sadašnji obim tog prisustva `nespojiv sa članstvom u EU`. U pogledu OHR-a, u Mišljenju Evropske komisije iz 2019. godine kaže se sljedeće: “Tako intenzivan međunarodni nadzor je, u načelu, nespojiv sa suverenitetom BiH, pa stoga i sa članstvom u EU” – podsjeća se u Izvještaju.
OHR, navodi se u tom tekstu, podriva djelovanje EU u BiH.
– Kao što je bivši visoki predstavnik Karl Bilt napisao u januaru, `kontinuirano prisustvo OHR-a u svojstvu staratelja Dejtona često razvodnjava uticaj djelovanja EU`. U stvari, visoki predstavnik postao je ogorčeni suparnik EU u borbi oko međunarodnog uticaja u BiH. Na primjer, u intervjuu koji je dao 12. aprila, visoki predstavnik Valentin Incko osporio je mišljenje specijalnog predstavnika EU Јohana Satlera, koji je rekao da je OHR nespojiv sa evropskom perspektivnom BiH, snishodljivim komentarom: “Kao jedna od nekoliko članica Upravnog odbora Savjeta za sprovođenje mira /PIK/, EU, naravno, ima pravo na svoje mišljenje” – ističe se u Izvještaju.
Iz Vlade Srpske su poručili da, umjesto da EU tretira kao glavnog međunarodnog sagovornika BiH, visoki predstavnik svodi EU na “jednu od nekoliko članica” Upravnog odbora PIK-a, ad hok tijelo bez ikakvog pravnog autoriteta na čijem čelu je sam visoki predstavnik.
Druga bitna prepreka koja stoji između BiH i evropskih integracija je, ističe se u Izvještaju, dugogodišnje prisustvo stranih sudija u Ustavnom sudu BiH.
– Ustav BiH sadrži neuobičajenu odredbu – kao privremenu mjeru u periodu od pet godina – kojom se tri od devet sudijskih mjesta u Ustavnom sudu BiH rezervišu za strance. U Mišljenju se, među 14 “ključnih prioriteta” za BiH, s pravom nalazi i “rješavanje pitanja međunarodnih sudija u Ustavnom sudu BiH” – pojašnjava se u Izvještaju.
Republika Srpska cijeni uvažavanje Evropske komisije da su strane sudije u Ustavnom sudu BiH nespojive sa evropskim integracijama i smatra da je njihovo prisustvo nespojivo sa suverenitetom BiH i demokratijom, napominjući da nije poznato da ijedna suverena zemlja u svijetu ima strane sudije u ustavnom sudu, a kamoli sudije koje je imenovao pojedinac – predsjednik stranog suda bez pristanka date zemlje kao uslova.
– U svom članku o Sudu BiH iz 2016, Stefan Gracijadei sa Univerziteta u Antverpu piše: Јoš u većoj mjeri je sa nacionalnim suverenitetom nespojiva ideja da međunarodne sudije mogu da sjede u nacionalnim sudovima najviše instance. “Zbog doktrine državnog suvereniteta, zvuči nezamislivo da strani državljanin treba da sjedi u vrhovnom sudu ili ustavnom sudu druge zemlje”. Ovo je naročito tačno zato što se ovi sudovi nalaze na međi između politike i prava: imaju moć da sagledavaju zakone, koji počivaju na volji naroda, u odnosu na nacionalni ustav – navodi se u Izvještaju.
Strane sudije u Ustavnom sudu BiH podrivaju i njegov legitimitet kao najveću vrijednost svakog suda nadležnog za sudsku reviziju, a bez takvog legitimiteta, javnost neće prihvatiti sudske odluke kojima se poništavaju zakoni koje su donijele demokratski izabrane institucije.
– Gracijadei ističe da strane sudije “nisu studirale domaće pravo, često ne poznaju jezik zemlje, a kao državljani druge zemlje nespremni su da poštuju vrhovni zakon zemlje sa kojom ih ne veže spona državljanstva”. Ustavni sud BiH pogoršava deficit legitimiteta time što ne priprema određene bitne odluke na engleskom jeziku, uključujući i odluke u čijem donošenju su učestvovale strane sudije. Bez engleske verzije odluke, postavlja se pitanje kako strane sudije – od kojih nijedan ne govori jezike u BiH – mogu nezavisno i na osnovu činjenica zaključivati da li se pridružiti datoj odluci i podržati obrazloženje – objašnjava se u Izvještaju.
S obzirom da strane sudije Ustavnog suda ne govore jezike u BiH, nepostojanje engleskih verzija odluka Suda, ističe se u Izvještaju, čak znači da te strane sudije ne mogu ni da pročitaju, ni shvate zvaničnu verziju dosadašnje sudske prakse.
– Apsurdniji uslov za najviši sud jedne zemlje – sudije koje čak ne mogu da pročitaju ranije odluke tog suda – teško da se može zamisliti. Јoš više uznemiruje činjenica da je ova nesuvisla situacija sasvim nepotrebna. Strane sudije u Ustavnom sudu BiH već ne učestvuju u velikoj većini predmeta pred tim sudom – navodi se u Izvještaju.
U tom tekstu se dodaje da “redikulozna situacija u kojoj se jedan ustavni sud sa stranim sudijama povinuje neizabranom međunarodnom birokrati sa nezakonitim ovlašćenjima, zahtjeve tih istih stranaca da se odlukama tog suda `poštuje vladavina prava` pretvara u ciničnu farsu”.
– Najveće srpske i hrvatske stranke u BiH snažno se zalažu da strane sudije u Ustavnom sudu BiH budu zamijenjene državljanima BiH, te su i predložile zakon u tom smislu. Međutim, SDA i druge bošnjačke stranke odbile su čak i da razmotre taj prijedlog, čime su spriječile, još jednom, da BiH funkcioniše kako je predviđeno Dejtonskim sporazumom i tako stale na put napretku BiH ka članstvu u EU – zaključuje se u Izvještaju.
/SRNA/
