Na današnji dan prije 21 godinu u saobraćajnoj nesreći u Parizu poginula je tridesetšetogodišnja princeza Dajana, aristokratska ljepotica čiji je kraj braka sa princom Čarlsom uzdrmao temelje britanskog prijestola.

U vrlo kratkom vremenskom periodu Dajana je okusila niz pobjeda i poraza. Dječije snove o udaji za princa dosanjala je kad je ponovno srela Čarlsa, starijeg brata njenog prijatelja iz djetinjstva, ali se kraljevski brak brzo strmoglavio nakon bolnih priznanja o preljubi.

Preporod poslije bračnog kraha doživjela je zahvaljujući svom humanitarnom radu, a život je završila bježeći od paparaca željnih senzacije.

Iako je često negodovala zbog nametljivosti medija, kako prije tako i poslije njenog vjenčanja, Dajana je i te kako bila svjesna svoga uticaja i sposobnosti šarmiranja novinara i fotografa poput najvećih holivudskih zvijezda.

Bila je svjesna da je interesantna i Amerikancima, možda čak i više nego Britancima, pa je dobrotvornu izložbu svojih 79 starih večernjih haljina u ljeto 1997. održala u SAD-u, opravdano očekujući licitiranje s većim iznosima.

Rođena je 1. jula 1961. kao treće od četvoro djece grofa Džona Spensera i njegove supruge Francis Roše. Dajana Francis Spenser odrasla je u palati pored kraljevske kuće Sandringama, pa joj je jedan od prijatelja iz detinjstva bio princ Andrej, društveniji brat suzdržanog princa Čarlsa.

Pritisak do smrti

Kad je imala osam godina razveli su joj se roditelji. Majka je otišla s nasljednikom poslovnog carstva, a starateljstvo nad Dajanom, njene dvije sestre i bratom pripalo je ocu.

Učila je kod kuće do devete godine, a poslije toga pohađala nekoliko internata. Jednom svom drugu je navodono rekla da bi voljela da bude plesačica ili princeza od Velsa.

Akademsko obrazovanje nije je previše zanimalo, pa je školovanje završila za nekoliko godina i zaposlila se u vrtiću.

Iako su se dugo poznavali, Čarls i Dajana postali su bliži kad su mu je ponovno predstavili 1977. godine tokom lova na fazane.

Čarls je bio zadivljen tom “vrlo zabavnom, radosnom i zgodnom šesnaestogodišnjakinjom”, a i on se Dajani učinio privlačnim. Tri godine kasnije princ je novinaru rekao kako je “počeo da shvata šta se događa” i kako je počela da se rasplamsava romansa.

Od tog trenutka oči medija bile su uprte u slavni par i započeo je neprestalni pritisak koji je potrajao sve do Dajanine tragične smrti.

Savršena mlada

Kad je Čarls 3. februara 1981. zaprosio Dajanu, nacija je bila očarana jer se činila savršenom mladom za princa od Velsa.

Njihovo globalno emitovano vjenčanje bio je jedan od najvažnijih događaja iz 1981. godine. Nakon spektakularne svečanosti u katedrali svetog Pavla, par je na kraljevskoj jahti Britanija otplovio na medeni mjesec.

Sljedećih sedam godina nijesu bile tako idilične. Dajana je prošla kroz bolnu transformaciju od nepoznate osobe do popularne princeze, rukovala se sa hiljadama ljudi, prisustvovala stotinama raznih ceremonija i posjetila 19 zemalja.

Uprkos očiglednoj ljubavi i naklonosti jednog prema drugom u prvim godinama braka, pritisci koje sa sobom nosi kraljevski brak počeli su da uzimaju danak. Tokom lova na fazane dogodila se njihova prva javna svađa, a onda su samo nastavile da se nižu. Dajana je postajala sve više razočarana, Čarlsu je postajalo dosadno, a najgore od svega – u lov na njih uključivalo se sve više medija.

Čarlsova majka, kraljica Elizabeta II, nije krila razočaranje Dajanom, a pojavljivalo se sve više glasina o trzavicama na kraljevskom dvoru.

Neprekidno prijateljstvo Čarlsa i njegove stare ljubavi Kamile Parker Bovls nije nimalo olakšavalo situaciju, samo je još više podsticalo glasine o Dajaninoj razonodi s instruktorom jahanja Džemsom Hjuitom.

Razvod braka izgledao je nezamislivo. Kralj Engleske je ujedno vrhovni poglavar Engleske crkve, a razvod bi ozbiljno ugrozio Čarlsov prijesto.

Uprkos tome, 9. decembra 1992. kraljevski par je objavio da se i formalno razvodi, a iako su detalji bili obavijeni velom tajne, bivši supružnici su u intervjuima iznijeli svoja prava osjećanja u vezi sa tim brakom.

Čarls je 29. juna 1994. u televizijskom dokumentarcu priznao bračnu nevjeru, ne navodeći pri tom ime žene s kojim je počinio preljubu, a Dajana je u televizijskom intervjuu 20. novembra 1995. priznala da je počinila preljubu sa Hjuitom.

Kraljica Elizabeta II je poslije toga zatražila da se razvedu. Brak koji se nekada činio tako savršenim i službeno je bio okončan.

Vijesti o princu klizile su prema posljednjim stranicama, a Dajana je, kao najpoznatija samohrana majka na svijetu, i dalje imala svoje mjesto na naslovnim stranama. Uključivala se u sve više dobrotvornih i humanitarnih akcija pa je njena slika krasila časopise širom svijeta, dok su glasine o njenim romansama punile tabloide.

U jednom pariskom restoranu primijećena je 25. jula 1997. sa lijepim tamnokosim muškarcem, koji je kasnije identifikovan kao Dodi Fajed, sin Muhameda Fajeda, vlasnika robne kuće Harods u Londonu.

Fotografije para uskoro su zauzele naslovnice časopisa, a među ljubiteljima glasina proširila se vijest kako je Dajana napokon pronašla čovjeka iz snova.

Bez obzira kakvi su im snovi bili, završili su u noćnoj mori.

Vozač automobila, u kojem su na zadnjem sjedištu bili Dajana i Fajed, vozio je prebrzo pokušavajući da pobjegne od paparaca koji su je uznemiravali pretjeranim zabijanjem nosa u njen život. Izgubio je kontrolu nad vozilom i u nesreći koja se dogodila rano ujutro 31. avgusta 1997. godine život su izgubili i Dajana i Fajed.

(b92)

30. p. n. e. – Egipatska kraljica Kleopatra Sedma ubila se pošto su snage Gaja Julija Cezara Oktavijana Avgusta potukle trupe njenog muža, rimskog vojskovođe Marka Antonija. Na prijesto je došla u 17. godini, 51. prije nove ere, i vladala je sa maloljetnim bratom Ptolomejem Trinaestim, za koga je bila udata. Brat-muž potom ju je oborio sa prijestola, a vlast joj je vratio osvajač Egipta rimski vojskovođa Gaj Julije Cezar. Tada je vladala sa drugim maloljetnim bratom – Ptolomejem Četrnaestim, čija je, takođe bila žena, ali i Cezarova ljubavnica, kome je rodila sina Cezariona. Kad je u Egipat došao Marko Antonije, pridobila je i njega i uspjela da obezbijedi upravu za svoje sinove.

1483. – Umro francuski car Luj Jedanaesti, koji je tokom vladavine od 1461. okončao ujedinjenje Francuske.

1489. – Rođen italijanski slikar Antonio Alegri da Koređo, koji je obrađivao religiozne i mitološke teme. NJegovo slikarstvo je raznježeno, senzualno i dekorativno, s osjećanjem za odnose svijetlo-tamno, što je uočljivo u najznačajnijim djelima: freskama u crkvi Svetog Jovana u Parmi, slikama “Mistično vjenčanje Svete Katarine”, “Jupiter i Antiopa”, “Leda”, “Bogorodica sa Svetim Đorđem”.

1748. – Rođen francuski slikar Žak Luj David, osnivač i glavni predstavnik klasicizma, član Konventa i dvorski slikar Napoleona Prvog Bonaparte. Radio je istorijske kompozicije i portrete. Vaspitavan na antičkim uzorima, njegovao je virtuozan crtež, a portretima je postigao vanrednu neposrednost izraza. Djela: “Zakletva Horacija”, “Napoleonovo krunisanje”, “Porodica Žerar”, “Ubijeni Mara”, “Gospođa Rekamje”.

1757. – Ruska armija u Sedmogodišnjem ratu, pod komandom maršala Stepana Fjodoroviča Apraksina, porazila pruske trupe u bici kod Gros Jegersdorfa.

1797. – Rođena engleska spisateljica Meri Volstounkraft Šeli, supruga pjesnika Persija Biša Šelija, najviše poznata po romanu “Frankeštajn ili moderni Prometej”, pisanim u duhu “gotskih” priča strave i užasa. Ostala djela: romani “Posljednji čovjek”, “Lodor”.

1871. – Rođen novozelanđanski fizičar engleskog porijekla Ernest Raterford, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1908, jedan od utemeljivača moderne atomske teorije. Od 1898. do 1907. bio je univerzitetski profesor u Montrealu, potom u Mančesteru do 1919. i do smrti u Kembridžu, gdje je bio i direktor laboratorije “Kevendiš”. Najviše se bavio prirodom radioaktivnosti i fundamentalnim istraživanjima u toj oblasti, otkrivši tri tipa radijacije, koje je označio kao alfa, beta i gama zrake. Bombardujući foliju zlata alfa zracima, 1906. je otkrio postojanje snažno naelektrisanog atomskog jezgra koje je nazvao nukleus, a zajedno sa njemačkim fizičarem Hansom Gajgerom otkrio je da alfa zraci sadrže pozitivno naelektrisane atome helijuma.

1914. – NJemačka Osma armija pod komandom generala Paula fon Hindenburga je u Prvom svjetskom ratu u bici kod Tanenberga u sjevernoj Poljskoj, poslije petodnevnih borbi, potukla Drugu rusku armiju generala Aleksandra Vasiljeviča Samsonova, koja je izgubila najmanje 30.000 ljudi. Time je zaustavljeno napredovanje Rusa ka Pruskoj, a Samsonov je istog dana izvršio samoubistvo, ali je angažovanje velikih njemačkih snaga na istoku znatno oslabilo pritisak na zapadnom frontu i doprinijelo pobjedi francuske armije na Marni.

1916. – Turska u Prvom svjetskom ratu objavila rat Rumuniji.

1918. – Vođu Oktobarske revolucije Vladimira Iljiča Uljanova ranila u Moskvi pripadnica stranke Esera Fanja Kaplan, poslije čega je boljševičko vođstvo zavelo “crveni teror nad kontrarevolucionarnom buržoazijom i njenim agentima”.

1929. – Umro srpski pisac iz Dubrovnika Ivo Vojnović, dramski autor sa veoma živim osjećajem za scenu, njenu vizuelnost i ekspresiju. Djela: drame “Dubrovačka trilogija”, “Ekvinocij”, “Smrt majke Jugovića”, “Gospođa sa suncokretom”, “Lazarovo vaskrsenje”, “Imeratrix”, “Maškerate ispod kuplja”.

1935. – Umro francuski pisac Anri Barbis, propovjednik opšteg bratstva i radničke solidarnosti. Učestvovao je u Prvom svjetskom ratu kao dobrovoljac, ali se ubrzo razočarao, izrazivši ogorčenost u romanu “Oganj” u kojem je opisao stravičnu sliku rata i digao glas u odbranu mira. Tim djelom je snažno uticao na pisce antiratnih romana u Evropi. Poslije rata se kao romansijer i publicista borio za napredne političke i socijalne ideje. Ostala djela: romani “Pakao”, “Svjetlost”, zbirka pjesama “Tugovanke”.

1940. – U Beču završeni razgovori predstavnika NJemačke, Italije, Rumunije i Mađarske, na kojima su NJemačka i Italija prisilile Rumuniju da ustupi Bugarskoj južnu Dobrudžu, a Mađarskoj dio Transilvanije.

1940. – Umro engleski fizičar Džozef Džon Tomson, predsjednik Kraljevskog društva u Londonu, profesor Univerziteta u Kembridžu, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1906. Otkrio je 1897. elektron, takođe i atomističku strukturu elektriciteta i dao naučni osnov provođenja elektriciteta kroz gasove.

1941. – Počela njemačka opsada Lenjingrada u Drugom svjetskom ratu.

1942. – Srpskog slikara Savu Šumanovića, majstora pejzaža, aktova i mrtve prirode, ustaše strijeljale u Sremskoj Mitrovici u Drugom svjetskom ratu, poslije zvjerskog mučenja. Dugo je živio u Parizu, a od 1930. u Šidu. NJegove velike kompozicije “Doručak na travi” i “Pijana lađa” su među najznačajnijim djelima našeg modernog slikarstva. Najbolja njegova djela su u Narodnom muzeju u Beogradu, zbirci Pavla Beljanskog u Novom Sadu i galeriji “Sava Šumanović” u Šidu.

1944. – Sovjetska armija u Rumuniji u Drugom svjetskom ratu zauzela naftna polja u Ploeštiju, preotevši od Nijemaca važan izvor snabdijevanja armije gorivom.

1945. – Japanske okupacione snage u Hongkongu se u Drugom svjetskom ratu predale Britancima.

1963. – Direktnu telefonsku liniju, prozvanu “crveni telefon”, između vlada SSSR i SAD uspostavili lideri te dvije zemlje Nikita Sergejevič Hruščov i DŽon Ficdžerald Kenedi poslije kubanske krize, koja je zaprijetila opštim nuklearnim sukobom.

1973. – Kenija zabranila lov na slonove i trgovinu slonovačom.

1981. – U Teheranu, od eksplozije podmetnute bombe, poginuli predsjednik Irana Mohamad Ali Radžai i premijer Mohamad Džavad Bahonar.

1983. – Potpukovnik Gijon Blaford postao prvi Amerikanac afričkog porijekla koji je poletio u kosmos, u sastavu petočlane posade spejs šatla “Čelendžer”.

1991. – Sovjetska republika Azerbejdžan objavila nezavisnost od Moskve i počela formiranje sopstvene armije.

1995. – Avioni NATO-a počeli seriju masovnih napada na vojne i civilne ciljeve u Republici Srpskoj. U bombardovanjima, u kojima je korišćena i radioaktivna municija – izvedenim uz “objašnjenje” da ona treba Srbe u Bosni da “dovedu za pregovarački sto” – poginulo je više od sto civila, a Hrvati i Muslimani su, zahvaljujući pomoći iz vazduha, osvojili oko 4.000 kilometara kvadratnih na zapadu Srpske, odakle je moralo da izbjegne više od 170.000 Srba. Prvi dan bombardovanja protivvazdušna odbrana Vojske Republike Srpske je blizu Pala oborila francuski avion “miraž 2000”, iz kojeg su se dva pilota spasila katapultiranjem.

2003. – Potonula ruska atomska podmornica KA-159, sa 10 članova posade, u Sjevernom moru. Od deset članova posade jedan je spasen.

2006. – Umro egipatski pisac i dobitnik Nobelove nagrade za knjiženost 1988. Nagib Mahfuz.

2014. – Kalifornija prva američka savezna država koja je na svojoj teritoriji zabranila korišćenje plastičnih kesa za jednokratnu upotrebu.