Prnjavori su uvek bili iza manastira, van glavnih puteva, jer su bili mala, siromašna i neugledna naselja.
Prema imeniku “Telekoma”, u Srbiji postoji devet mesta koje se zovu – Prnjavor. Prema nekim podacima, ako se saberu sva sela i zaseoci, ima ih čak 160.
Svaki Prnjavor je u neposrednoj blizini nekog manastira. To je delimičan razlog što se tako zovu.
Prnjavor je zapravo naziv za vrstu seoskog naselja kraj manastira.
U prnjavorima su živeli najamni radnici, koji su obrađivali nekada ogromna manastirska imanja.
Mr Miodrag Aleksić, etnolog Zavičajnog muzeja iz Jagodine, kaže da u Srbiji ima oko 160 prnjavora, još iz srednjeg veka.
– Nekada je crkva na sebe preuzimala obavezu da brine o sirotinji i da je štiti. Najsiromašniji su dobijali smeštaj u blizini manastira, kao i hranu i odeću.
Foto: Telegraf
– Oni koji su zdravi, radili su na manastirskim imanjima. U prnjavore su slati i oni koji su iz nekog razloga proterani iz svojih sela, da se o njima stara crkva. Radnici su vremenom formirali svoje porodice, gradili kuće, nastajala su sela, objašnjava Aleksić.
Ovaj etnolog kaže da su prnjavori uvek bili iza manastira, van glavnih puteva, jer su bili mala, siromašna i neugledna naselja. Imena su dobili po prnjama, dronjcima, oskudnoj i lošoj odeći koju su najamnici nosili.
Postoji i mišljenje da je naziv došao od reči “pronija”, kao vrste veleposeda u srednjovekovnoj Srbiji.
Danas naziv Prnjavor nose sela, zaseoci ili naselja u okviru opština i gradova. Tako selo Jošanički Prnjavor kraj Jagodine datira iz 14. veka i nastanka manastira Jošanica, kada su se izbeglice sa juga Srbije naselile na manastirskoj zemlji.
Naselje Krušedol Prnjavor u vojvođanskoj opštini Irig vezano je za izgradnju manastira u periodu od 1509, do 1512. godine.
Manastir je raspolagao velikim posedima koji su zahtevali radnu snagu, pa je na svojim imanjima naseljavao siromašne seljake i izbeglice s turske teritorije.
Prnjavori su posebno česta naselja na području Fruške Gore zbog postojanja 16 fruškogorskih manastira.
Kod nekih je naziv “prnjavor” zadržan i u sopstvenom imenu uz ime manastira kome je služio (Krušedol Prnjavor, Bešenovački Prnjavor), dok kod drugih je preuzet naziv obližnjeg manastira (Velika Remeta, Grgeteg).
Foto: Telegraf
U toku Drugog svetskog rata ova naselja kao središta partizanskog pokreta u Vojvodini su teško stradala. Jedan deo prnjavora je posle rata pripojen bližim većim selima (Kuveždinski Prnjavor u okvir Divoša, a Jazački Prnjavor u okvir Jazka).
Nakon rata izvršena je nacionalizacija manastirske zemlje, koja je delom prešla u ruke siromašnog stanovištva prnjavora.
Međutim, ovo nije uticalo na obnavljanje ovih naselja, veoma malih (obično 100- 200 stanovnika) i van glavnih puteva, pa su mnoga nastavila da propadaju. Ona danas predstavljaju grupu najmanjih naselja Vojvodine.
Foto: Telegraf
Kraj Jagodine postoje dva Prnjavora- Ivkovački i Jošanički, kraj Rekovca je Kalenićki Prnjavor, a ima ih i u blizini Iriga, Batočine, Gornjeg Milanovca, Trstenika, Šapca, Kragujevca…
U Republici Srpskoj postoji i grad Prnjavor i opština Prnjavor. Istoimenih naselja ima i u Crnoj Gori, Hrvatskoj i Rumuniji.
