Evropska unija (EU) će narednih godina provoditi jedno od najvećih geostrateških ekonomskih repozicioniranja, a zapadni Balkan bi, ako sprovede potrebne reforme, od toga mogao profitirati.
Naime, evropska privreda trpi velike posljedice zbog činjenice da su svjetski lanci snabdijevanja sirovinama i robom poremećeni zbog virusa korona. Većina evropskih dobavljača nalazi se u Kini, i sada mnoge evropske zemlje, a posebno Njemačka, žele da dobavljače pozicioniraju bliže svojim granicama, kako bi izbjegli ovakve probleme u budućnosti. Stvaranje jedinstvenog tržišta na zapadnom Balkanu, inicijativa koju je pokrenula EU, koja je u medijima poznata kao “mini-Šengen”, mogla bi biti šansa da zapadni Balkan transformiše svoju ekonomiju.
Ako bi se zemlje zapadnog Balkana mogle dogovoriti o uvođenju zajedničkog ekonomskog prostora, po uzoru na EU, bila bi to šansa da prigrabi dio dobavljačkih lanaca i na taj način popravi svoju ekonomsku poziciju.
Pojašnjenja radi, “mini-Šengen”, odnosno zajednički ekonomski prostor na zapadnom Balkanu, obuhvatao bi četiri slobode: slobodu kretanja robe, slobodu kretanja usluga, slobodu kretanja kapitala i slobodu kretanja rada na cijelom području zapadnog Balkana. To znači da granice između zemalja ne bi postojale za ove četiri slobode, odnosno građanin bilo koje od njih bi se mogao zaposliti u bilo kojoj drugoj zemlji regiona s jednakim pravima kao i domaći radnici, a na isti način bi ljudi mogli, bez carina i kontrola, razmjenjivati robu, usluge i kapital.
Da bi prostor profunkcionisao u praksi, potrebno je da se definišu standardi u sve četiri oblasti kojih bi se pridržavale sve zemlje članice slobodnog ekonomskog prostora, kao i sudska instanca koja bi mogla da odlučuje u slučaju sporova ili pritužbi o kršenju pravila.
Njemački Deutsche Welle ističe da čak 68 odsto njemačkih kompanija planira azijske liferante zamijeniti evropskim, i ističe da je to velika šansa za region.
“Za njemačke firme bi to moglo značiti manje dobavljača u Aziji, ali više u istočnoj i južnoj Evropi. Na zapadnom Balkanu mnogi polažu velike nade u investicije iz Njemačke”, piše DW.
U Kancelariji EU u BiH ističu da inicijativa za uspostavljanje zajedničkog regionalnog tržišta zapadnog Balkana u okviru Berlinskog procesa nudi “mapu puta” da region postane atraktivniji za investicije.
“Radi toga je potrebno da se cijeli region snažno posveti daljem proširivanju regionalne ekonomske integracije na temelju pravila i standarda EU, a čime se region i njegova privredna društva približavaju unutrašnjem tržištu EU. Regionalni sporazum o roamingu, potpisan na Digitalnom samitu zapadnog Balkana u aprilu 2019. godine, bio je važan korak ka zajedničkom roaming prostoru EU i zapadnog Balkana”, naglasili su oni.
U Ministarstvu privrede i preduzetništva RS kažu da je situacija u vezi s globalnim ekonomskim kretanjima u vrijeme pandemije virusa korona, uključujući i lance snabdijevanja, pokazala koliko se stvari komplikuju kada dođe do poremećaja.
“Već se uveliko priča i razmatra da se dio njemačke i evropske industrije, koja je do sada imala svoje pogone u Kini i drugim državama Dalekog istoka, prebaci dijelom na evropski kontinent, ali to je odluka koju će donijeti vlasnici velikih kompanija”, kažu oni i ističu da je to šansa za RS.
“Ono što je naš adut je povoljan geografski položaj, dobra saobraćajna povezanost s evropskim zemljama s obzirom na to da se jednim većim dijelom nalazimo na samoj granici s EU i to je bitna komparativna prednost u odnosu na ostale koju bi trebalo da iskoristimo”, kažu oni.
Faris Kočan, istraživač na Fakultetu političkih nauka u Ljubljani, smatra da je “mini-Šengen” inicijativa koja bi mogla dovesti do regionalne integracije, smanjivanja bilateralnih tenzija i unapređenja evropskih integracija zapadnog Balkana.
“Ako bi se sve države uspjele priključiti ovoj inicijativi, to bi bilo jako pozitivno i za EU, jer bi EU onda mogla i unaprijediti svoje napore u regionalnoj integraciji regiona. I onda bi EU mogla i koordinisati regionalne projekte i unaprijediti demokratiju, slobodu medija, civilno društvo i ljudska prava i prava manjina i na neki zajednički način. Na takav način bi se i uspostavila regionalna saradnja na sistemskom nivou”, naglašava on.
