Prva masonska loža u Srbiji proradila je u Beogradu sredinom 19. vijeka. Istorijski spisi govore da su mnogi pripadnici srpske elite, od vladara, preko patrijarha do generala, bili slobodni zidari.
Kako tvrdi istoričar Zoran Nenezić, mnogi Srbi pripadali su masonskim ložama od sredine 18. vijeka. Prva masonska loža u Srbiji, pod imenom „Ali Koč“, proradila je u Beogradu sredinom 19. vijeka.
– Starešina prve lože u Srbiji, koja je imala 204 člana, bio je Mehmed Said Ismail, koji je među Beograđanima uživao veliki ugled. Sekretar lože bio je Toma Vučić Perišić, a među njenim članovima bili su i Avram Petronijević i František Zah.
Jedan austrijski policijski izvještaj iz onog vremena navodi da je loža okupljala „Turke, Srbe i Jereje“, odnosno „avanturiste svih naroda kontinenta koji se nalaze u Beogradu“ – pojasnio je Zoran Nenezić.
U to vrijeme je i vožd Đorđe Petrović bio blizak sa članovima Bratstva slobodnih zidara.
Mnogo su gradili
– Karađorđe je, prilikom pokretanja Prvog srpskog ustanka, bio veoma blizak sa organizacijom slobodnih zidara, a u kontakt s njima je došao budući da je bio u austrijskim frajkorima. Karađorđe se sretao i sa članovima heterija, organizacijom grčkih ustanika, na koju su veliki uticaj imali takođe slobodni zidari. Veoma bitan u godinama tog, predustaničkog Beograda, bio je i Riga od Fere, čovjek koji je takođe slovio za „brata“, kako se masoni međusobno oslovljavaju – piše Zoran Nenezić – istovremeno, u Beogradu u masonskoj loži tada sede Petar Ičko, vojvoda Janko Katić, braća Petar i Predrag Novaković Čardaklije, svi potonji vođe srpskog ustanka i svi slobodni zidari.
Zvanično, međutim, 10. maja 1912. osnovana je prva samostalna, slobodnozidarska Velika loža Srbije, usmjerena na to da njeni članovi, ličnim i kolektivnim pregnućem, streme ka istini i dobroti, ka uspostavljanju harmonične zajednice u kojoj su raspoznate ne samo dužnosti pojedinca, nego i društveni i nacionalni interesi, kao i putevi za njihovu odbranu i ostvarenje.
Istorijski spisi govore da su mnogi pripadnici srpske elite, od vladara, preko patrijarha do generala, bili slobodni zidari. Vožd Karađorđe se približio masonima sa Grcima, a pjesnik Simo Milutinović Sarajlija sa Turcima u loži „Ali Koč“.
Masoni su tada bili mitropolit beogradski Metodije, vojvoda Janko Katić, Petar Ičko, braća Čardaklije, Petar Drugi Petrović Njegoš, vladika i vladar, episkop bački Platon i knez Mihailo Obrenović. Kada je 1912. formiran masonski Veliki savjet Srbije, za strašinu lože „Pobratim“ izabran je industrijalac Đorđe Vajfert.
Mnogi drugi ugledni Srbi, koji su stvarali srpski nacionalni identitet bili su slobodni zidari: Dositej Obradović, Stevan Mokranjac, Milan Grol, Stanislav Binički, Ilija Garašanin, Stevan Sremac, premijer Nikola Pašić i vojvoda Živojin Mišić, Aleksa Nenadović, Vuk Karadžić, Miša Anastasijević, Branislav Nušić, Veljko Petrović i Vladimir Ćorović.
Solunski masoni su bili umiješani u rad „Mlade Bosne“ i imali presudan uticaj na Sarajevski atentat. Grčki masoni su bili u tesnoj vezi sa revolucionarnom organizacijom „Mlada Bosna“, pa i sa sarajevskim atentatom.
Tokom 1919. godine formirana je Velika loža Jugoslavije, koja je postala stožer okupljanja srpske masonerije i narednih decenija. Slobodni zidar je bio kralj Petar Prvi Karađorđević Ujedinitelj, koji je bio iniciran tokom svog boravka u Francuskoj pod imenom Petar Mrkonjić. A potom i njegov sin, kralj Aleksandar, kao i unuk, kralj Petar Drugi Karađorđević.
Nema dokaza
Josip Broz Tito, za kog se tvrdi da je bio mason, ali da za to nema čvrstih dokaza, zabranio je masoneriju u Jugoslaviji. Ta zabrana je važila od 1945. do 1990. godine, kada su masoni 23. juna restaurisali Veliku ložu Jugoslavije.
Masonski rad iz predratnih dana nastavili su, sada već pokojni dr Andrija Gams, pa dr Vojin Matić, književnik Borislav Pekić.
Prvi veliki majstor nove Velike lože Jugoslavije bio je Zoran D. Nenezić, bivši pravobranilac samoupravljanja i autor knjige „Masoni u Jugoslaviji“. Iz te lože, zbog raskola, Dragorad Tanasić i Novak Jauković su 1993. proglasili Veliku regularnu ložu Jugoslavije, a Dragutin Zagorac, Dragan Martinović, Dragan Malešević 1997. godine Veliku nacionalnu ložu Jugoslavija.
Poslije ove lože, osniva se, juna 1997. godine, i Nacionalna loža od dijelova Velike lože Jugoslavije. I tu počinje najteži period moderne srpske masonerije. Kriza masonskog pokreta vezuje se, nekako, za smrt dr Andrije Gamsa, velikog majstora koji je svojim autoritetom, ipak, držao masone na okupu. Srpski masoni ponavljaju boljke koje prati i obnavljanje višepartizma u Srbiji…
VAJFERT
Prva Velika loža Srbije je priznata u Americi. Osnivač srpske masonerije bio je Đorđe Vajfert, tvorac Narodne banke Srbije. U srpskoj istoriji masonerija je svoje zlatno doba imala između dva rata, kada je samo u Beogradu izgrađeno 170 zdanja sa simobolima šestara, mistrije i piramide.
NEPRIJATELJI
Pola vijeka su srpski masoni bili zabranjeni u Srbiji, jer su od Saveza komunista i Srpske pravoslavne crkve bili proglašeni za narodne i državne neprijatelje. Komunisti su tvrdili da su masoni skovali zavjeru za rušenje socijalističkog samoupravljanja, a sveštenstvo je tvrdilo da je masonerija protiv Boga i pravoslavlja.
