Svi redovni studenti javnih visokoškolskih ustanova u RS, koji daju godinu za godinom, bez obnova, od naredne godine će imati besplatno školovanje, bilo da su na prvom ili na drugom ciklusu studija.
Univerziteti neće ostati zakinuti za taj novac, ali sada ta sredstva neće dobijati od studenata, koje oslobađamo plaćanja školarine, već od države, ističe u razgovoru za Srpskainfo ministar za naučnotehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo RS Srđan Rajčević, sa kojim smo ekskluzivno razgovarali o tome koje velike zaokrete u visokom obrazovanju donosi novi zakon.
Redovne studente oslobađamo plaćanja školarine, a time želimo da ih stimulišemo da ostaju ovdje, te da damo dodatni motiv onima koji možda nisu mislili da studiraju na javnim univerzitetima. Ta mjera ne dolazi bez uslova, ali pomaže onima koji imaju ambiciju da budu najbolji. Planiramo i posebne podsticaje za redovne studente trećeg ciklusa studija, odnosno one koji u Srpskoj hoće da doktoriraju.
Za akademsko osoblje ste najavili pooštrene uslove za izbor u nastavno-naučna zvanja. Koji su to uslovi?
Na taj način podižemo ljestvicu kvaliteta. Do sada je trebalo da docenti imaju tri naučna rada iz oblasti za koju se biraju objavljena u naučnim časopisima i zbornicima sa recenzijom, a sad treba i da je najmanje jedan objavljen u naučnom časopisu međunarodnog značaja ili naučnom skupu međunarodnog značaja.
Za vanrednog profesora potrebno je najmanje pet naučnih radova, od kojih je bar jedan objavljen u naučnom časopisu ili načnom skupu međunarodnog značaja, te jedan u istaknutom naučnom časopisu međunarodnog značaja, kao i da ima najmanje jednu naučnu monografiju sa ISBN brojem iz oblasti za koju se bira, odnosno univerzitetski udžbenik.
Za redovnog profesora, među osam naučnih radova, bar dva treba da budu u časopisima međunarodnog značaja i najmanje jedan objavljen u istaknutom naučnom časopisu međunarodnog značaja, te najmanje jedna monografija, ali i da ima citiranost naučnih radova, a to sada uglavnom nema u važećem zakonu.
Sve to je i u kontekstu internacionalizacije visokog obrazovanja o kojoj često govorimo, jer naši nastavnici i istraživači će morati da budu vidljiviji, a to doprinosi i većoj vidljivosti fakulteta sa kojih dolaze.
Koliko vremena će trebati da dobijemo takve nastavnike?
Nismo htjeli ništa da lomimo preko koljena i da idemo u radikalno pooštravanje kriterijuma, zato što računamo da sadašnje stanje u akademskoj zajednici mora postepeno da se mijenja. Neke pune efekte primjene zakona očekujemo tek od 2021. godine, jer treba da protekne jedan period da dobijemo to akademsko osoblje koje je prošlo kroz ove filtere i nove uslove. Izbor u zvanje je proces koji se obnavlja, osim za redovnog profesora, te postoji obaveza da se stalno radi na sebi, a onome ko ne bude izabran u više ili isto zvanje prestaje radni odnos.
Stavlja se akcenat i na etičnost u visokom obrazovanju. Zašto se smatrali da se takve odredbe moraju naći u zakonu?
Pa upravo analizirajući sadašnje stanje u visokom obrazovanju, koje nije zabrinjavajuće, ali ima dosta mjesta za unapređenje, uključujući i tu etičnost akademskog osoblja. Želimo da sa ovim novinama damo šansu najboljima u akademskoj zajednici. Posebno želimo da podstaknemo mlade nastavnike i profesore u zvanjima docenata, da im je razvojni put širom otvoren sa novim zakonom. Ko bude marljiv i vrijedan, i iskazivao etičnost u akademskom radu, ima ogroman prostor za napredak. Istovremeno, želimo da eliminišemo sve negativne pojave i sada prvi put stavljamo i zakonske barijere.
Ograničili ste i angažovanje penzionera u nastavi?
Novina je da onaj ko se penzioniše u skladu s propisima Federacije BiH, Brčko Distrikta ili druge države ne može izvoditi nastavu u RS. To je podsticajna mjera za razvoj naše akademske zajednice. Ali novost je i da univerzitet može nastavnicima sa drugih visokoškolskih ustanova iz zemlje i inostranstva dodijeliti zvanje gostujući profesor, što je praksa sa Zapada. Ako neko ima istaknuto ime u nekoj oblasti, možemo mu dodijeliti tu počasnu titulu i angažovati ga ovdje da predaje.
Foto: Siniša Pašalić/RAS Srbija
Prvi put se uvodi i mreža visokoškolskih ustanova i studijskih programa. Zašto je to bitno?
Zato što dobijamo dokument sa periodom važenja od dvije godine koji donosi Vlada, a u kojem će biti navedeni podaci o postojećem stanju u visokom obrazovanju, te o tome koje su potrebe za osnivanje novih visokoškolskih ustanova i studijskih programa. To je ta veće kontrola od strane države.
Bitno je reći da ćemo ovim zakonom, suprotno mišljenjima i onima koji su širili strah u akademskoj zajednici, dati dodatnu autonomiju visokoškolskim ustanovama, ali ćemo zauzvrat tražiti veću odgovornost od menadžmenta tih ustanova. Mislim da je to fer.
Moraju se polagati računi državi, jer je ona ta koja strateški usmjerava sistem visokog obrazovanja, a ne interesni lobiji ili neko treći.
Da li neki ljudi u akademskoj zajednici i dalje imaju razloga da budu zabrinuti, kako ste ranije poručili, i zašto?
Mislim da se stanje tu značajno promijenilo i da smo proteklih 15 dana od kako je objelodanjen tekst prednacrta novog Zakona o visokom obrazovanju dobili pozitivne signale iz velikog dijela akademske zajednice. Postoje i dalje određeni džepovi nezadovoljstva, ali mislim da su to prvenstveno oni koji će imati poteškoća da budu birani u zvanja u skladu s novim uslovima ili oni kojima se jednostavno ne sviđaju reforme u visokom obrazovanju. A ima i takvih.
Ali mogu da budem zadovoljan, jer smo dobili podršku oba rektorska tima javnih univerziteta, pa i profesora koji su i u suprotnim političkim opcijama. Zbog toga mislim da smo na dobrom putu. Stalno govorim da ovim zakonom i Zakonom o osiguranju kvaliteta u visokom obrazovanju postavljamo nove temelje i dobijamo novu trasu u razvoju visokog obrazovanja i kvaliteta, i nadam se da će ovi zakoni stvoriti takav put sa kojeg se neće moći skrenuti. Međutim, to ne znači da se i oni neće mijenjati na bolje.
Ubijeđen sam da je ovo ispravan put. On je usaglašen i sa svim najboljim regionalnim i evropskim praksama i mislim da tu ne bi trebalo da bude nikakvog značajnijeg otpora.
Najavljivali ste i oštrije kazne?
Značajno smo povećali kazne i za visokoškolske ustanove i za odgovorna lica, odnosno rektore i direktore. Išlo se na povećanje iznosa i sada imamo sijaset kaznenih mjera za one koji se ne budu pridržavali pravila igre.
Riječ privrede biće važna
– Vrlo je bitno i da se podstiče spoj privrede i naučno-istraživačke zajednice. Zato sada prvi put uvodimo predstavnike privrede i u upravljačke organe javnih univerziteta, kao i u Savjet za visoko obrazovanje, koji će ubuduće imati značajnu ulogu u sistemu. Novi studijski programi, koji budu licencirani i koje budu predlagale visokoškolske ustanove, moraće da dobiju saglasnost i predstavnika privrede, a oni će direktno moći da kažu da li je to njima potrebno ili nije, prije nego što i dođe do licenciranja, što je velika novost. Biće dozvoljeno i da univerziteti osnivaju naučne institute, ali i inovacione centre, centre izvrsnosti, centre za transfer tehnologija, odnosno subjekte koji služe za komercijalizaciju znanja, te su prvi put u poziciji da osnivaju privredna društva, takozvane “spinoff” kompanije. To će biti posebno zgodno za prirodne i tehničke fakultete, koji mogu odmah da ostvare određene koristi na tržištu. To će biti dobro za praksu studentima, ali i za akademsko osoblje koje će moći da ostvari dodatne prihode – ističe Rajčević.
Brži izlazak na tržište rada
Novina je i uvođenje kratkog programa studija.
To će biti dio studija prvog ciklusa, nakon kojeg student može da nastavi studije, ali ovo je mogućnost prije svega zbog onih koji žele da što prije izađu na tržište rada, a da imaju osnovne kvalifikacije za posao kojim se bave. Oni dobijaju sertifikat za te kratke studije sa 60 do 120 ECTS bodova, ali ne radi se o akademskoj kvalifikaciji.
Privremena zabrana rada
– Na tragu onoga što je i predsjedavajući Milorad Dodik govorio, a i ja ponavljao, rukovodeći se nekim slučajevima koji su odjeknuli u javnosti, u zakonu se sada daje mogućnost i da Ministarstvo izrekne administrativnu mjeru privremene zabrane obavljanja djelatnosti određenoj visokoškolskoj ustanovi na kojoj se ustanovi značajno odstupanje od odredaba ovog zakona, a posebno negativni trendovi kao što su takozvane lažne diplome, do okončanja sudskog postupka – rekao je ministar Srđan Rajčević u intervjuu za Srpskainfo.
