1585. – Umro papa italijanskog porijekla Grgur 13, koji je tokom 13 godina kao crkveni poglavar podsticao francuske rimokatolike na zločine i blagoslovio pokolj hugenota u Vartolomejskoj noći 1572. Podržavao je španskog kralja Felipa Drugog, vatrenog pristalicu inkvizicije, u borbi protiv protestantske Engleske i pomagao jezuite. Prema savjetu astronoma, 1582. reformisao je kalendar, nazvan Gregorijanski.

1583. – Rođen holandski pravnik, pisac i humanista Huig de Grot, poznat kao Hugo Grocijus, osnivač nauke o međunarodnom pravu. Pripadao je “školi prirodnog prava” i dokazivao jednakost ljudi među sobom i pred zakonom. Takođe je tvrdio da su okeani opšte dobro i da pojedine zemlje nemaju pravo njihovog ekskluzivnog korišćenja. U Holandiji se u vrijeme oštrih sporova rimokatolika i protestanata zalagao za vjersku toleranciju, dokazujući da su obje grupe hrišćanske i da nema razloga za sukobljavanja, ali je 1618. uhapšen u Utrehtu i 1619. je osuđen na doživotnu robiju kao vjerski jeretik. Uspio je 1621. da pobjegne u Francusku i od 1635. do smrti 1645. bio je ambasador Švedske u Francuskoj. Djela: pravna i religiozna – “De iure belli ac pacis”, “Mare liberum”, “De iure praedae”, “De veritate religionis Christianae”, “Via et votum ad pacem exlesiasticam”, drame – “Christus patiens”, “Sophomphaneas”, “Adamus ehul”.

1778. – Rođen engleski pisac Vilijam Hezlit, jedan od najzačajnijih književnih kritičara 19. vijeka. Napisao je obimnu biografiju Napoleona Prvog Bonaparte i više knjiga o umjetnosti. Ostala djela: “Predavanja o engleskim pjesnicima”, “Engleski komični pisci”, “Predavanja pretežno o dramskoj književnosti elizabetanskog doba”, “Duh vremena ili savremeni portreti”.

1813. – Umro francuski matematičar, mehaničar i astronom italijanskog porijekla Luj Lagranž, koji je s 19 godina postao profesor matematike na Artiljerijskoj školi u rodnom Torinu. Objavio je niz radova iz teorije brojeva, varijacionog računa, teorije parcijalnih jednačina, nebeske mehanike, sferne astronomije i mnoga od tih otkrića nose njegovo ime. Djela: “Analitička mehanika”, “Teorija analitičkih funkcija 1-2”, “O libraciji Mjeseca”, “O teoriji Jupiterovih satelita”.

1814. – Britanske i španske snage u bici kod Tuluza porazile trupe francuskog cara Napoleona Prvog, koji je sutradan abdicirao i prognan na sredozemno ostrvo Elba.

1847. – Rođen u Mađarskoj Džozef Pulicer. U 17. godini emigrirao u SAD. Začetnik je tzv. “žute štampe”, iz čije se fondacije svake godine dodjeljuje “Pulicerova nagrada” za novinarstvo, karikaturu, američku istoriju, poeziju, dramu, roman i muziku. Učestvovao u Američkom građanskom ratu i biran u Kongres. Bio je vlasnik listova “Vorld” i “Ivning vorld” u NJujorku i “Postdispeč” u Sent Luisu. Na Kolumbija univerzitetu 1903. osnovao je prvu novinarsku školu.

1867. – Umro ruski šahista Aleksandar Dmitrijevič Petrov, prvi ruski šahovski majstor i teoretičar šaha, utemeljivač ruske šahovske škole, najjači šahista prve polovine 19. vijeka. Smatran je nepobjedivim, ali je odbijao da igra van Rusije. Komponovao je i šahovske probleme, a 1824. je izdao udžbenik šaha. Jedna varijanta je nazvana prema njemu – “odbrana Petrova.”

1883. – Vlada SAD – u okviru zamašne akcije etničkog čišćenja i sistematskog zatiranja kulturnog nasljeđa američkih Indijanaca – zabranila sve indijanske jezike, religiju, kulturu i običaje crvenokožaca.

1919. – U vojnoj zasjedi ubijen meksički seljački vođa Emilijano Sapata, koji je od 1910. stvarao burnu istoriju Meksičke revolucije. Borio se protiv diktatora Hosea Dijasa, kasnije protiv predsjednika Venustijana Karanse. Objavio je 1911. “Aljaski program” kojim je zemlja data seljacima – akt koji je snažno odjeknuo u Meksiku i zemljama Latinske Amerike. Karansa je uz podršku SAD razbio revolucionarne snage i organizovao klopku, u kojoj je Sapata izrešetan mecima.

1921. – Sun Jat Sen izabran za predsjednika Kine.

1929. – Rođen švedski pozorišni i filmski glumac Karl Adolf fon Sidou, poznat kao Maks fon Sidou, snažna i izuzetno sugestivna glumačka ličnost. Svjetsku slavu stekao je glavnim ulogama u filmovima Ingmara Bergmana. Filmovi: “Gospođica Julija”, “Sedmi pečat”, “Lice”, “Devičanski izvor”, “Zimsko svjetlo”, “Najveća ikad ispričana priča”, “Havaji”, “Sramota”, “Strast”, “Emigranti”, “Stepski vuk”, “Pseće srce”, “Tri kondorova dana”, “Tatarska pustinja”, “Mrtva straža”, “Pobjeda”, “Smaragd”, “Hana i njene sestre”, “Druga pobjeda”, “Duet za jednog”.

1932. – Rođen egipatski filmski glumac Majkl Šalhub, poznat kao Omar Šarif, koji je najčešće tumačio uloge romantičnih ljubavnika i heroja. Filmovi: “Lorens od Arabije”, “Noć generala”, “Doktor Živago”, “Smiješna djevojka”.

1941. – Pod zaštitom njemačkih okupatora u Zagrebu u Drugom svjetskom ratu proglašena ustaška marionetska tvorevina “Nezavisna Država Hrvatska” fašističkog teroriste Ante Pavelića. Na radiju je pročitan poziv narodu dotadašnjeg potpredsednika jugoslovenske vlade Vlatka Mačeka da se pokori njemačkoj vojsci i podrži ustaše, koje su odmah počele teror nad Srbima, Jevrejima i Romima. Do jeseni 1941. u Srbiju je proterano oko 200.000 Srba, pravoslavni Srbi su s blagoslovom Vatikana i Rimokatoličke crkve u Hrvatskoj prisilno prekštavani, a najdrastičniji oblik terora nad Srbima, Jevrejima i Romima bili su masovni pokolji. Samo u Jasenovcu je usmrćeno 700.000 ljudi. Ta najveća “fabrika smrti” u Drugom svjetskom ratu na Balkanu je “punom parom” radila od ljeta 1941. do kraja aprila 1945.

1941. – U Zagrebu u Drugom svjetskom ratu Centralni komitet Komunističke partije Jugoslavije odlučio da komunisti nastave borbu protiv njemačkih okupatora, bez obzira na raspad jugoslovenske armije i da sjedište CK KPJ premjesti iz Zagreba u Beograd.

1944. – Crvena armija u Drugom svjetskom ratu izbacila njemačke okupatore iz Odese.

1954. – Umro franucuski hemičar i industrijalac Ogist Limijer, koji je s bratom Lujem napravio prvu filmsku kameru i osnovao u Lionu fabriku za izradu fotografskog materijala. Braća su izumila postupak snimanja u prirodnim bojama i u pariskoj kafani “Gran kafe” priredila 28. decembra 1895. prvu filmsku predstavu u svijetu /”Ulazak voza u stanicu”, “Radnici izlaze iz fabrike”/.

1963. – U sjevernom Atlantiku od eksplozije američke atomske podmornice “Trešer” poginulo 129 ljudi. Poslije duge istrage nije saopšten uzrok najteže podmorničke nesreće u istoriji SAD.

1972. – U zemljotresu u južnom dijelu Irana poginulo više od 5.000 ljudi.

1972. – Više od 50 zemalja, uključujući SSSR i SAD, potpisalo Konvenciju o zabrani biološkog oružja.

1986. – SAD izvele nuklearnu probu u Nevadi uprkos protestu mirovnih grupa i sovjetskoj kampanji za zabranu proba.

1993. – U Južnoj Africi ubijen jedan od crnačkih vođa – Kris Hani, lider južnoafričke Komunističke partije, a sutradan su crnci zbog osvete spalili dvojicu bijelaca.

1994. – Avioni NATO pakta, pravdajući se da štite snage UN, bombardovanjem položaja Vojske Republike Srpske priskočili u pomoć muslimanskim snagama u Goraždu, koje su se našli u škripcu poslije neuspjele ofanzive.

1995. – Izrael i Jordan razmijenili ambasadore na osnovu mirovnog sporazuma dvije zemlje iz oktobra 1994.

1999. – U napadu aviona NATO pakta kasetnim bombama na selo Mirovac između Podujeva i Kuršumlije ubijeno je najmanje troje civila, uključujući jednogodišnju Bojanu Tošović, a njen otac Božina, u čijem je naručju poginula, takođe je usmrćen.

1999. – U Teheranu saopšteno da su “teroristički elementi” ubili zamjenika generalštaba iranske armije generala Alija Sajeda Širazija

2000. – Hrvatska, u svojstvu posmatrača, primljena u članstvo Parlamentarne skupštine NATO-a.

2003. – Pripadnici SFOR-a uhapsili u Tuzli muslimanskog ratnog komandanta u Srebrenici Nasera Orića, koga je Haški tribunal optužio za ratne zločine nad Srbima u opštinama Bratunac, Srebrenica i Skelani tokom rata u BiH.

2006. – Predsjedniku Bjelorusije Aleksandru Lukašenku, tridesetorici bjeloruskih ministara, tužiocima i regionalnim zvaničnicima izborne komisije zabranjen ulazak u EU.

2006. – Najmanje 100 ljudi poginulo je za vrijeme požara na sajmu elektronike i trgovine u indijskom gradu Merutu.

2007. – U Briselu zaključeni sporazumi o viznim olakšicama i readmisiji između BiH i EU.

2007. – Osnovni sud u Velesu donio oslobađajuću presudu za vladiku Jovana, egzarha Ohridske arhiepiskopije Srpske pravoslavne crkve.

/Srna/

Mnogi lingvisti su pisali o engleskim pozajmljenicama u srpskom jeziku, a malo je poznato da engleski vokabular sadrži riječi iz srpskog, takozvane srbizme.

U analizi objavljenoj u “Politici” prošlog mjeseca, profesor Filološkog fakulteta u Beogradu doc. dr Nenad Tomović navodi neke od njih.

On ističe da, naravno, ne možemo govoriti o mnoštvu srbizama u engleskom jeziku, ali da ih svakako vrijedi pomenuti. Kako naglašava, svi podaci su preuzeti iz rječnika najeminentnijih britanskih i američkih izdavača, kao što su Oxford English Dictionary i Merriam-Webster’s Unabridged Dictionary, a za provjeru je korisito i druge relevantne izvore.

Dr Tomović objašnjava da su čvršći kontakti između ovih jezika uspostavljeni tek u XIX vijeku, usljed spleta političkih I istorijskih okolnosti, kada su mnogi evropski narodi počeli borbu za oslobođenje i kada je počelo jačanje nacionalnih pokreta i književnosti.

On ističe da je prva srpska riječ koja je zabilježena u engleskom jeziku vampire, od srpskog “vampir”, koja je u engleski ušla u prvoj polovini XVIII veka. Izvori, piše dr Tomović, navode ovu riječ i kao riječ slovenskog porekla i ne vezuju je za konkretan jezik, dok je američki leksikografi pripisuju srpskom jeziku.

Druga poznata riječ je paprika, koja pripada standardnom engleskom vokabularu, a put do engleskog je pronašla i riječ “šljivovica” – najvjerovatnije preko njemačkog, na šta ukazuju oblici sliwowitz i slivovitz. U XX vijeku su registrovan i srbizam “slava” i “slatko”.

Zašto je srpski jezik nešto drugo?

Kada se engleska čitalačka publika prvi put susrela s našom narodnom književnošću, otkrio je i riječi “kolo”, “vila”, “gusle” – čak i srpski oblik “guslari”.

Kada je riječ o stručnim terminima, oni se uglavnom mogu naći kada govorimo o pojmovima iz geomorfologije – “polje”/polye, “hum”, “ponor”, “uvala”/ouvala… U lingvistici su to termini glagolitic (“glagoljski”), stokavian (“štokavski”) itd.

“Iako je broj srbizama u engleskom gotovo zanemarljiv, budući da ih u rečnicima ima tek 28, i premda je njihova učestalost uglavnom niska, činjenica je da ih bilježe najbolji rečnici i da su imenice vampire i paprika dio uobičajenog vokabulara”, piše dr Tomović.

Supruga najboljeg tenisera svijeta Novaka Ðokovića, Jelena, objasnila je danas zašto je podijelila video na Instagramu, koji joj je ta društvena mreža obrisala.

Jeleni je obrisan post u kome je objavila video izvjesnog američkog ljekara koji je širenje korona virusa pripisao ekspanziji 5G mreže.

“Toliko videa kruži danima, različite teorije o uzrocima korone, metodama lečenja, prevencije… evo ga jedan koji sam dobila pre neki dan. Ko ima vremena nek pogleda. Baš me zanima šta mislite. Pišite”, napisala je Jelena, pre nego što joj je post uklonjen.

Ona se danas oglasila i saopštila da je video podijelila samo iz jednog razloga – u njemu se pominju postulati učenja Rudolfa Stajnera, koji je, kako navodi, za njenu sferu interesovanja i posla relevantan i otuda je i njeno zanimanje za ovaj video bilo veće u odnosu na more drugih sadržaja koje dobija.

“Naime, Stajnerove škole i vrtići se nalaze u 76 zemalja sveta (Waldorf škole) i već neko vreme se susrećem sa njihovim radom i izučavam kurikulum. Stajnerova filozofija i rad na biodinamičkoj agrikulturi su me podstakli na dodatno učenje, čemu sam se posvetila poslednjih meseci”, izjavila je supruga srpskog tenisera.

“Dakle, ima mi smisla, ne tvrdim da je tačno ili nije, ali sam svakako zainteresovana da učim i informišem se o tome”, ističe Jelena.

“Bilo mi je zanimljivo, jer je puno ljudi reagovalo, iz reakcija se takođe vidi da ljudi nisu ni odgledali video – ali ja se trudim da podelim ono sto mi je zanimljivo jer mozda u tom lancu reakcija se stvori nesto vredno”, dodala je.

Otvorena sam, spremna da čujem i da sam pogriješila ili da nesto nije tačno sto sam pomislila da jeste i nemam problem sa tim, napominje ona i dodaje:

“Nisam srećna što se bilo kome skida video jer mislim da to nije dobro i volela bih da u javnom govoru generalno čujemo malo više argumenata, jer bi nam tada svima neke stvari bile jasnije”, zaključila je Jelena Đoković.