Čuveni srpski pisac, pjesnik i političar Petar Kočić rođen je na današnji dan, 29. juna 1877. godine, u selu Stričići na Zmijanju, na planini Manjači, kod Banjaluke.
Od ranih dana, slavni srpski realista nosio je mržnju prema porobljivaču i nesebičnu i dirljivu odanost prema porobljenima, zbog čega je bio istjeran iz gimnazije a kasnije osuđivan i zatvaran.
Prva znanja sticao je u manastiru Gomionica. Gimnaziju je počeo učiti u Sarajevu, ali je zbog “srbovanja” istjeran iz trećeg razreda, te je školu završio u Beogradu, a potom je otišao u Beč da studira slavistiku.
Poslije pet godina završava filozofiju i vraća se u Beograd, nakon čega se u Bosni uključuje u političku borbu i radi na zaštiti interesa srpskog naroda.
Koliko je Petar Kočić bio “probuđena svijest” svoga naroda i sa kolikim je žarom zastupao istinu i izricao kritike, najbolje se vidi iz jednog njegovog govora održanog 1910. godine: “Svak se diže, svak traži upravu: i pop i kaluđer, i beg i aga, a gazda i zanatlija, a carevina… svakom nešto dodaje i pruža. Samo mi, težaci, zarobljeni i zabačeni, polako venemo, trunemo i u mukama uzdišemo…. Zloba nas je izjela, nemaština nas satrla, golema nepravda ubila, pa kunjamo kao metiljava marva. Slabi smo, nemoćni smo…”
Kočić je jedna od najznačajnijih ličnosti u srpskoj književnosti.
Njegovom pojavom srpski realizam je dobio savremeni izraz i približio se modernom proznom stvaranju, čiji su predstavnici bili i Bora Stanković, Ivo Ćipiko i Milutin Uskoković.
Umjesto suvoparnog jezičkog izraza i mirne, usporene naracije, došla je emocija, subjektivni odnos prema objektivnoj stvarnosti, otuda i pojam “lirski realizam”.
Kočićev realizam obilježiće lirizam koji izvire iz njegovog patriotizma, iz zaljubljenosti u zavičaj, iz opčinjenosti prirodom i samilosti prema siromahu, ali i iz prezira prema tuđinu.
Krasili su ga buntovnički i pjesnički zanos koji je do izražaja dolazio u svim njegovim djelima, koja su “najiskreniji i najdublji izraz patnje i bede bosanskog seljaka pod austrougarskim režimom.”
Pored vatrenih članaka, pjesama u prozi i niza priča lirski intoniranih, Petar Kočić je objavio tri zbirke propovjedaka pod istim naslovom “S planine i ispod planine” (1902, 1904, 1907), zatim knjigu kratkih proza “Jauci sa Zmijanja” (1910), dvije drame “Jazavac pred sudom” (1903) i “Sudanija” (1912).
Kočićeve pjesme u prozi, pripovijetke i drame, iskazuju njegovu “ljubav prema otadžbini, zavičaju, čovjeku, slobodi i mržnju prema tuđini.” U njegovim djelima čovjek i priroda su u dosluhu- kakva je priroda, takvi su i ljudi Bosne.
Sav taj njegov politički i književni, i uopšte ljudski angažman, doveli su do toga da dosta rano oboli.
Umro je 1916. godine, ne dočekavši toliko željenu slobodu. Njegove posljednje riječi izgovorene pred smrt bile su: “U ropstvu se rodih, u ropstvu živjeh, u ropstvu, vajme, i umrijeh.”
