Danas se navršava 15 godina od ubistva nekadašnjeg premijera Srbije i lidera Demokratske stranke Zorana Đinđića.
Đinđić je bio nenadmašan govornik, a zalagao se da se problem Kosova i Metohije riješi podjelom, uz obostrano prihvatljiv kompromis.
Jedna od njegovih izjava jeste da je za Srbiju “najgore da Kosovo bude faktički nezavisno, a da ga onda takvo kao mlinski kamen prikače Srbiji na nogu i kažu – vi ste odgovorni za njega i dok ne harmonizujete odnose, ne možete dalje”.
Đinđić je mjesec uoči ubistva, u pismima upućenim još u februaru 2003. godine, tadašnjim liderima Velike Britanije, Amerike i Rusije Toniju Bleru, Džordžu Bušu i Vladimiru Putinu zatražio hitan razgovor o statusu Kosova i Metohije, upozorivši da južna srpska pokrajina klizi u nezavisnost, te iznio svoj prijedlog da je treba podijeliti.
On je predložio da se bez gubljenja vremena pristupi traženju kompromisa koji bi bio prihvatljiv za srpsku i albansku stranu, navodeći nekoliko opcija za razmišljanje.
Prva opcija bi, prema Đinđićevom mišljenju, bila federalizacija u kojoj bi Albanci i Srbi imali sličan status kao Bošnjaci i Hrvati u Federaciji BiH, odnosno Kosovo i Metohija bi bilo više od pokrajine i manje od federalne jedinice.
Druga opcija ugledala bi se na Kipar, sa teritorijalnom demarkatijom, ali nepromijenjenim granicama, pri čemu bi Srbi organizovali svoj politički život uglavnom na sjeveru Kosova i Metohije, uz garantovanje manjinskih prava srpskom narodu u enklavama na jugu i zaštitu spomenika i vjerskih objekata.
Treća opcija, u slučaju da ove dvije ne uspiju, bila bi, smatrao je Đinđić, promjena granica sporazumom, tako da bi u tom slučaju srpska nacionalna zajednica dobila dio teritorije, a pošto su Srbi činili 18 odsto stanovništva Kosova i Metohije, ovaj procenat bi trebao biti usklađen na bazi imovinskih prava.
“Ove opcije trebalo bi da budu testirane korak po korak ostavljajući dovoljno vremena da se proveri njihova mogućnost implementacije. Međutim, trebalo bi da budemo dovoljno hrabri i da se suočimo sa najdramatičnijom opcijom – trećom”, pisao je Đinđić Putinu, Bušu i Bleru.
Đinćić je ubijen 12. marta 2003. godine na ulazu u zgradu Vlade Srbije, a neposredni počinioci iz redova kriminalnog “zemunskog klana” i Jedinice za specijalne operacije (JSO) su 2007. proglašeni krivim i osuđeni na ukupno 378 godina zatvora.
Glavni organizatori ubistva premijera Srbije su nekadašnji komandant raspuštene JSO Milorad Ulemek Legija i vođe “zemunskog klana” Dušan Spasojević Šiptar i Mile Luković Kum, dok je neposredni izvršilac bivši zamjenik komandanta JSO Zvezdan Jovanović. Spasojević i Luković ubijeni su 27. marta u pokušaju policije da ih uhapsi u akciji “Sablja”.
Đinđić je bio jedna od ključnih ličnosti promjena u Srbiji 2000. godine i vođa DOS-a, kada je, poslije masovnih protesta 5. oktobra zbog pokradenih izbora smijenjen dotadašnji predsjednik SR Jugoslavije Slobodan Milošević.
Đinđić je potom postao premijer, a njegova vlada, koja je formirana 25. januara 2001. godine, započela je ambiciozne reforme, socijalne i ekonomske, a poslije mnogo godina zategnutih odnosa uspostavljene su dobre relacije sa zapadnim zemljama, naročito sa SAD.
Zalagao se za saradnju sa Haškim tribunalom, a tokom njegovog mandata uhapšeno je nekoliko haških optuženika, među kojima i Milošević.
Zoran Đinđić rođen je 1. avgusta 1952. godine u Šamcu. Studirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu i već tada je primijećen među mladim disidentima.
Doktorirao je 1979. godine na Univerzitetu u Konstancu, u Njemačkoj, o temi “Problemi utemeljenja kritičke teorije društva”. Mentor mu je bio jedan od najistaknutijih filozofa druge polovine 20. vijeka Jirgen Habermas.
Đinđić je sahranjen 15. marta 2003. godine u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu. U pogrebnoj povorci koja se kretala beogradskim ulicama bilo je više stotina hiljada građana. Među njima je bilo i 70 stranih državnih delegacija.
(Srna)
