Danas je subota, 15. februar, 46. dan 2020. Do kraja godine ima 320 dana.

1564. – Rođen italijanski fizičar, astronom i matematičar Galileo Galilej (na fotografiji), osnivač mehanike kao nauke, posebno dinamike i kinematike. Zalažući se za heliocentrični sistem Nikole Kopernika i dokazujući da je geocentrični ptolomejski sistem zabluda, sukobio se sa Rimokatoličkom crkvom. Sud inkvizicije ga je prisilio da se odrekne teze da se Zemlja okreće oko Sunca, ali kažu da je poslije presude rekao: “Ipak se okreće!”. Zabrana objavljivanja njegovih djela ukinuta je tek 1757. Hidrostatsku vagu je pronašao 1585, a 1589. je formulisao zakone slobodnog pada tijela pod dejstvom sile teže i kretanja po kosoj ravni. Uveo je pojmove ubrzanja i inercije. Astronomski durbin je konstruisao 1609, otkrio je Orionovu maglinu, neravnine na Mjesecu, četiri najsjajnija Jupiterova satelita /Io, Evropa, Ganimed i Kalisto/, Venerine faze, pjege na Suncu i konstatovao da je Mliječni put ogroman skup zvijezda.

1710. – Rođen francuski kralj Luj Petnaesti, koji je poslije smrti pradjeda Luja Četrnaestog preuzeo prijesto u petoj godini života i vladao do smrti 1774. Tokom vladavine ponašao se krajnje rasipnički i od njega potiču riječi: “Poslije mene potop”. Vodio je neuspješan rat za austrijsko nasljeđe i Sedmogodišnji rat poslije kojeg je Francuska morala da Velikoj Britaniji prepusti Kanadu, ukinuo je jezuitski rimokatolički red i konfiskovao im imovinu.

1763. – Mirovnim ugovorom u Hubertsburgu okončana neprijateljstva Austrije i Pruske u Sedmogodišnjem ratu. Pruska je zadržala Šleziju preotetu od Austrije i postala je jedna od vodećih svjetskih sila.

1781. – Umro njemački pisac, kritičar i teoretičar umjetnosti Gothold Efraim Lesing, oduševljeni pristalica prosvjetiteljstva, utemeljivač savremene njemačke književnosti i estetike. Odlučujuće je doprinio oslobađanju njemačke drame od uticaja klasičnih i francuskih modela. Djela: drame “Mis Sara Sampson”, “Emilija Galoti”, “Mudri Natan”, komedija “Mina od Barnhelma”, kritike “Pisma o najnovijoj književnosti”, “Hamburška dramaturgija”, “Laokoon”, polemička satira “Vaspitanje ljudskog roda”, “Anti-Gece”.

1832. – U Beogradu osnovana Narodna biblioteka Srbije. Jedno vrijeme je bila u sastavu Državne štamparije, zatim Ministarstva prosvjete, a 1871. je postala samostalna ustanova. Za njenu organizaciju i napredovanje najzaslužniji su Đura Daničić, Janko Šafarik, Stojan Novaković, Jaša Tomić. U vrijeme njemačkog bombardovanja Beograda 1941. potpuno je uništena zgrada Biblioteke na Kosančićevom Vencu i izgorjelo je svih 300.000 knjiga, od kojih su neke bile raritetne i od neprocjenjive vrijednosti, ne samo za srpsku kulturu. Poslije Drugog svjetskog rata je obnovljena i već 1958. je imala 335.000 knjiga. Sada je u namjenskoj zgradi na svetosavskom platou u Beogradu.

1835. – Donesen liberalni Sretenjski ustav Srbije, koji je, po uzoru na francuski i belgijski ustav, izradio Dimitrije Davidović. Knez Miloš Obrenović je već u martu 1835. suspendovao ustav, iskoristivši negodovanje apsolutističke Austrije, Otomanskog carstva i Rusije.

1857. – Umro ruski kompozitor Mihail Ivanovič Glinka, tvorac ruskog nacionalnog stila. Autor je prve ruske nacionalne opere “Ivan Susanjin”, koja je, prema želji cara Nikolaja Prvog, nazvana “Život za cara”. Prema istoimenoj poemi Aleksandra Puškina, napisao je libreto za operu “Ruslan i Ljudmila”. Ostala djela: fantazija “Kamarinskaja” /teme iz ruskih narodnih pjesama/, španske uvertire “Aragonska hota”, “Noć u Madridu”, kamerna muzika, romanse, crkvena muzika, solo pjesme.

1861. – Rođen engleski filozof Alfred Nort Vajthed, jedan od najznačajnijih anglosaksonskih mislilaca 20. vijeka. Prvo se bavio matematičkom logikom i zajedno s engleskim filozofom i matematičarom Bertrandom Raselom napisao je “Principi matematike”. Potom je razvio originalnu metafiziku, kosmološko gledište o “vječnim objektima” i događajima i organizmičku filozofiju prirode. Smatrao je da filozofija ima sudbonosan socijalno-istorijski značaj. Ostala djela: “Rasprava o univerzalnoj algebri”, “Organizacija mišljenja”, “Istraživanje principa prirodnog znanja”, “Nauka i moderni svijet”, “Proces i realnost”, “Smjeli poduhvati ideja”, “Religija u bitnim svojstvima”.

1898. – Počeo američko-španski rat, u kojem su SAD od Španije preotele Filipine, Guam, Portoriko i Kubu.

1922. – U Hagu održana prva sjednica Međunarodnog suda, koji je 1920. osnovalo Društvo naroda.

1942. – Umro srpski kompozitor i dirigent Stanislav Binički, autor “Marša na Drinu”, direktor Beogradske opere. Kompoziciju i solo pjevanje studirao je u Minhenu, a po dolasku u Beograd osnovao je vojni orkestar. Sa Stevanom Mokranjcem i Kostom Manojlovićem osnovao je 1899. “Srpsku muzičku školu” koja sada nosi ime “Mokranjac”. Ostala djela: prva srpska opera “Na uranku”, horske pjesme /zbirka “Seljančice”/, solo pjesme, muzika za dramske komade, vojni marševi.

1942. – Japanske trupe su u Drugom svjetskom ratu zauzele Singapur i zarobile 85.000 britanskih vojnika, nanijevši Velikoj Britaniji najveći vojni poraz u istoriji. Veliko pomorsko uporište palo je zbog krupne strateške greške: britanska komanda je, računajući jedino na napad s mora, ostavila nezaštićeno zaleđe prema Malaji.

1944. – Srednjovjekovni manastir Monte Kasino u Italiji, koji je bio pretvoren u uporište njemačkih snaga, u Drugom svjetskom ratu bombardovala je saveznička avijacija.

1971. – Velika Britanija prešla na decimalni novčani sistem.

1990. – London i Buenos Aires obnovili pune diplomatske odnose, prekinute 1982. u vrijeme bezuspješnog pokušaja Argentine da Velikoj Britaniji otme Foklandska ostrva u Atlantskom okeanu.

1992. – Svetom liturgijom Jovana Zlatoustog, koju je služio Njegova svetost patrijarh srpski Pavle, u Beogradu na praznik Sretenja Gospodnjeg svečano obilježen kraj dugogodišnjeg raskola u Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Činu izmirenja Crkve u zemlji i njenog dijela u SAD, Kanadi, Australiji i zapadnoj Evropi prisustvovali su najviši crkveni velikodostojnici iz otadžbine i inostranstva.

1993. – Parlament Slovačke izabrao ekonomistu Mihala Kovača za prvog predsjednika novoformirane države, podijeljene na Češku i Slovačku poslije raspada Čehoslovačke.

1994. – Sjeverna Koreja pristala da otvori dio nuklearnog programa za međunarodnu inspekciju.

1996. – Prilikom eksplozije skladišta municije blizu predsjedničke palate u glavnom gradu Avganistana Kabulu poginulo najmanje 60 ljudi.

2003. – Vatikan otvorio zapečaćenu arhivu o vezama te države sa NJemačkom između 1922. i 1939. godine, kada je Euđenio Pačeli /kasnije papa Pije 13/ bio državni sekretar Vatikana. Otvaranje arhiva uslijedilo je kao odgovor kritičarima pape da nije dovoljno učinio da zaustavi ubijanje miliona Jevreja tokom Holokausta.

2004. – U Kini pogubljen Jang Ksinhai, jedan od najvećih serijskih ubica, čovjek koji je za četiri godine ubio 67 osoba i silovao 12 žena.

Danas je hrišćanski praznik Sretenje Gospodnje. Slavi se kao znak sjećanja na susret Isusa Hrista 40 dana poslije njegovog rođenja i pobožnog starca Simeuna iz Jerusalima, kome je Bog obećao da neće umrijeti dok ne vidi Spasitelja. Susret se zbio u jerusalimskom hramu, gdje je Marija dovela malog Hrista da prinesu žrtvu Bogu. Starac je u njemu poznao obećanog Mesiju, blagoslovio ga i zahvalio Bogu što mu je omogućio sretenje.

Danas je ponedjeljak, 14. februar, 45. dan 2022. Do kraja godine ima 320 dana.

269. – Na lomači spaljen rimski sveštenik i ljekar Valentin, njemu u spomen obilježava se Dan zaljubljenih.

869. – Umro slovenski prosvjetitelj, poznat po monaškom imenu Ćirilo, Grk iz Soluna, kome je rođeno ime bilo Konstantin. Sa starijim bratom Metodijem sastavio prvu slovensku azbuku – glagoljicu. On i njegov brat Metodije zauzimali su visoke položaje u Vizantiji: Ćirilo je bio učitelj filozofije i bibliotekar u carigradskoj crkvi Svete Sofije, a Metodije visoki državni činovnik. Vizantijski car Mihailo Treći ih je, na molbu moravskog kneza Rastislava, poslao u Moravsku da pripovijedaju hrišćanstvo među moravskim Slovenima. Misija je trebalo da osigura vizantijski uticaj u tom dijelu Evrope. Braća su prethodno sastavila glagoljicu i prevela potrebne crkvene knjige na jezik makedonskih Slovena, koji su solunska braća dobro znala iz djetinjstva. Tako je nastao prvi slovenski književni jezik, nazvan staroslovenski. NJihov misionarski rad je zasmetao njemačkom sveštenstvu koje ih je optužilo rimskom papi. Da bi se opravdali, otišli su u Rim, gdje je Ćirilo ubrzo umro, a papa je Metodiju odobrio rad i postavio ga za arhiepiskopa panonskog i moravskog.

1400. – Pod misterioznim okolnostima u zatočeništvu u zamku Pontefrakt umro engleski kralj Ričard Drugi, koga je 1399. sa prijestola zbacio rođak Henri Bolingbrok, proglasivši se kraljem Henrijem Četvrtim. Na prijesto je došao u desetoj godini, naslijedivši djeda Edvarda Trećeg i tokom vladavine od 1377. bio je prinuđen da od nezadovoljnog visokog plemstva grčevito brani kraljevsku vlast.

1468. – Umro njemački štampar Johan Gutenberg, pronalazač tipografije, čije je djelo označilo civilizacijski preokret, jer je omogućilo masovno štampanje knjiga, do tada rađenih ručno. Prvi je došao na ideju da izliva slova iz metala i od njih sastavlja redove; usavršio je štamparsku mašinu i osnovao štampariju u rodnom Majncu. Štampao je 1455. Bibliju u više od sto primjeraka, od kojih je četrdesetak sačuvano.

1663. – Kanada postala francuska provincija.

1779. – Engleski moreplovac i istraživač DŽejms Kuk ubijen na Havajima u iznenadnom okršaju sa ostrvljanima. Na prvom putovanju od 1768. do 1771. je riješio tajnu Australije, oplovio Novi Zeland i utvrdio da je Nova Gvineja ostrvo. Od 1772. do 1775. istraživao je ostrva u Tihom okeanu, a na trećem putovanju od 1776. do 1779. prvi je oplovio obale Aljaske, istražio Beringov moreuz i otkrio Havajska ostrva.

1797. – Britanska flota pod komandom admirala DŽona DŽervisa i Horejše Nelsona potukla špansku armadu kod rta Sent Vinsent na krajnjem jugu Portugalije.

1804. – Zbor uglednih Srba u Orašcu kod Aranđelovca donio odluku o dizanju ustanka protiv Turaka i za vožda izabrao Đorđa Petrovića, nazvanog Karađorđe. Sukobi Srba i Turaka izbili su poslije sječe knezova koju su započele beogradske dahije da bi zastrašile srpski narod i njegove vođe. Prvi srpski ustanak je isprva zahvatio krajeve zapadno od Kolubare, Šumadiju i Pomoravlje, a gotovo cio Beogradski pašaluk je oslobođen 1807, ali je sudbinu ustanka odredio ishod rusko-turskog rata. Kad su Rusija i Otomansko carstvo potpisali mir u Bukureštu 1812, Porta je dobila pravo da zaposjedne srpske gradove i 1813. je ugušila ustanak.

1835. – Pod nazivom “Knjaževsko-serbski teatar” u Kragujevcu, na inicijativu Joakima Vujića i uz novčanu pomoć kneza Miloša Obrenovića, osnovano prvo pozorište u Srbiji. Predstave su, jednom sedmično i prazničnim danima, priređivane za kneza i njegove činovnike i goste. Na repertoaru su bili Vujićevi komadi ili njegovi prevodi stranih djela.

1912. – Rođen jugoslovenski istraživač i putopisac mađarskog porijekla Tibor Sekelj, učesnik ekspedicija širom svijeta. Napisao je mnoštvo putopisa i udžbenik za jezik esperanto. Djela: putopisi “Oluja nad Akonkagvom”, “Osvojenje vrhova”, “Kroz zemlju Indijanaca”, “Putovanje izvan vremena”, “Nepal otvara vrata”, “Gdje civilizacija prestaje”, “Karavan prijateljstva”, roman “Nađena sreća”, knjiga za djecu “Kumenana” (prevedena na 16 jezika).

1915. – Umrla Elizabeta Ros, britanski ljekar-dobrovoljac u Srbiji za vrijeme Prvog svjetskog rata.

1943. – Crvena armija u Drugom svjetskom ratu oslobodila Rostov, iz kojeg je izbacila njemačke okupatore.

1946. – Na američkom univerzitetu “Pensilvanija” počeo da radi “elektronski mozak”, odnosno kompjuter, koji je označen skraćenicom ENIAC (Elektronski numerički integrator i kompjuter).

1956. – U Moskvi počeo 20. kongres Komunističke partije SSSR, na kojem je šef partije Nikita Hruščov osudio kult ličnosti Josifa Staljina i torturu ogromnih razmjera, označenu kao “Staljinova skretanja”. Kongres je donio odluke kojima je počeo javni raskid s najgrubljim staljinističkim deformacijama.

1958. – Objavljeno ujedinjenje kraljevina Irak i Jordan u Arapsku Federaciju, sa iračkim kraljem Fejsalom Drugim, rođakom jordanskog monarha Huseina, kao šefom države. Monarhija u Iraku oborena je u julu 1958, kralj je ubijen, a Federacija se raspala.

1972. – Sovjetski svemirski brod bez ljudske posade “Luna 20” krenuo ka Mjesecu, odakle je 11 dana kasnije donio uzorke Mjesečevog tla.

1989. – Iranski vjerski vođa ajatolah Ruholah Homeini izrekao “fatvu” (smrtna presuda) engleskom piscu indijskog porijekla Salmanu Rušdiju, autoru “Satanskih stihova”, ocjenjujući da je tim djelom hulio na islam.

1992. – Poslednji put izvršena smrtna kazna u Srbiji.

1993. – Desničarski lider kiparskih Grka Glafkos Kleridis izvojevao pobjedu na izborima nad dotadašnjim predsjednikom Jorgosom Vasilijuom.

1995. – Peru saopštio da je zauzeo posljednje uporište ekvadorske vojske na svojoj teritoriji i proglasio jednostrani prekid vatre u 19-dnevnom pograničnom ratu s Ekvadorom.

2003. – Lideri inspektora UN za kontrolu naoružanja Hans Bliks i Muhamed el Baradej obavijestili Savjet bezbjednosti UN da u Iraku nije pronađeno oružje za masovno uništenje niti evidencija da je ono uništeno.

2005. – Od eksplozije bombe u Bejrutu poginuo bivši libanski premijer Rafik el Hariri.

2007. – Skupština Srbije usvojila rezoluciju kojom odbacuje stavove specijalnog izaslanika UN Martija Ahtisarija o statusu Kosova i Metohije.

2015. – Umro Franjo Mihalić, jugoslovenski atletičar-dugoprugaš, reprezentativac, rekorder, trener. Najveći uspjeh ostvario je na Olimpijskim igrama u Melburnu 1956. godine, kada je osvojio srebrnu medalju u maratonu rezultatom 2:26:32.

Danas je Sveti mučenik Trifun, zaštitnik vinogradara i mehandžija, izgonitelj demona. Sveti Trifun se praznuje radi roda grožđa, voća i drugih plodova zemaljskih, a esnafska je slava mehandžijska. U srpskom narodu se pripovijedalo da Sveti Trifun zabada ugarak u zemlju, pa zato snijeg počinje da kopni, a i drveće počinje da “radi” (kreću sokovi u stablu).

Istog dana katolici slave Svetog Valentina kao Dan zaljubljenih.